শতিকাৰ আগৰ সোণ আৰু অন্যান্য গহনাৰে ভৰ্তি পৰিয়ালবোৰৰ প্ৰতিকৃতি আৰু চিত্ৰবোৰ ইয়াৰ মহিমাৰ পৰ্যাপ্ত প্ৰমাণ। আমাৰ ইতিহাসত কিছুমান নাম লিপিবদ্ধ কৰা হৈছে, যিসকলে তেওঁলোকৰ বিশাল সম্পদৰ বাবে শাসন কৰিছিল, যদিও দেশখন বিদেশী হাতত আছিল।
তেনে এটা নাম আছিল মুৰ্শিদাবাদৰ জগত শেঠ, যাক চেথ ফতেহ চান্দ বুলিও জনা যায়।
জগত শেঠ, বিশ্বৰ বেংকাৰ
১৭২৩ চনত মোগল সম্ৰাট মুহাম্মাদ শ্বাহে ফতেহ চান্দক জগত শেঠ উপাধি প্ৰদান কৰিছিল। তাৰ পিছত, ফতেহ চান্দৰ গোটেই পৰিয়ালটো জগত শেঠ পৰিয়াল হিচাপে পৰিচিত হয়। অষ্টাদশ শতিকাৰ প্ৰথম ভাগত বংগৰ এজন প্ৰচণ্ড ধনী বেংকাৰ জগত শেঠক 'বিশ্বৰ বেংকাৰ' বুলি জনা গৈছিল।
পৃষ্ঠভূমি
শেঠ মানিক চান্দ পৰিয়ালটোৰ প্ৰতিষ্ঠাপক বুলি বিশ্বাস কৰা হয়। জগত শেঠ মাহতাব ৰায়ৰ পূৰ্বপুৰুষসকল মাৰৱাৰৰ বাসিন্দা বুলি গণ্য কৰা হয়, আৰু গিৰধৰ সিং গেহলট নামৰ এজন গেহলট ৰাজপুতে ১৪৯৫ খ্ৰীঃত জৈন ধৰ্ম গ্ৰহণ কৰে। ১৬৫২ খৃষ্টাব্দত এই পৰিয়ালৰ হিৰানন্দ চাহু মাৰোৱাৰৰ পৰা পাটনালৈ স্থানান্তৰিত হয়।
তেওঁলোকৰ মুঠ মূল্য কিমান আছিল?
কিছুমান সূত্ৰৰ মতে, ১৭২০ ৰ দশকত ব্ৰিটিছ অৰ্থনীতি জগত শেঠৰ সম্পদতকৈ কম আছিল। আজিৰ ধনত তেওঁলোকৰ প্ৰায় ১০০০ বিলিয়ন পাউণ্ড বা ততোধিক মূল্যৰ সম্পত্তি আছিল। ব্ৰিটিছ কাকত অনুসৰি তেওঁলোকৰ ওচৰত ইংলেণ্ডৰ সকলো বেংকৰ তুলনাত অধিক ধন আছিল।
তেওঁলোকে কেনেকৈ ইমান সম্পদ সংগ্ৰহ কৰিছিল?
হিৰাানন্দৰ পুত্ৰ মণিকচান্দ চাহু বংগৰ প্ৰথম নৱাব মুৰ্ছিদ কুলি খানৰ সৈতে ভাল বন্ধুত্ব স্থাপন কৰে। এই পৰ্যায়ত স্বাধীনতাপূৰ্ব ভাৰতৰ প্ৰায় প্ৰতিখন গুৰুত্বপূৰ্ণ চহৰত চাহু বা শেঠৰ কাৰ্যালয় আছিল। তেওঁলোকৰ কাৰ্যালয়বোৰ এটা আধুনিক বেংকৰ কাৰ্যালয়ৰ ওচৰত আছিল। আনকি তেওঁলোকৰ বাৰ্তাবাহক ৰ সৈতে এটা আভ্যন্তৰীণ যোগাযোগ ব্যৱস্থা আৰু চহৰসমূহৰ মাজত লেনদেনৰ সুবিধাৰ অন্যান্য উপায় আছিল।
নৱাব আৰু লগতে ব্ৰিটিছসকলেও সোনকালে চাহুসকলক এঠাইৰ পৰা আন ঠাইলৈ ধন স্থানান্তৰ কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল।
তেওঁলোকে ভাৰতৰ বিশেষ অংশত কম ৰাজ্যৰ বিৰুদ্ধে যুদ্ধ চলাবলৈ পৰ্তুগীজ, ফৰাচী আৰু ব্ৰিটিছ ঔপনিৱেশিক শক্তিক পুঁজি যোগান ধৰাৰ দ্বাৰা যথেষ্ট ধন লাভ কৰিছিল।
তেওঁলোকৰ অন্তিম দিনবোৰত কি ঘটিছিল?
ভাৰতীয় শাসকসকলৰ লগতে ব্ৰিটিছসকলৰ সৈতে তেওঁলোকৰ গোপন লেনদেনৰ বাবে বিষয়বোৰ অলপ জটিল হৈ পৰিছিল। মীৰ কাছিমে ১৭৬৪ চনত বাক্সাৰ যুদ্ধৰ ঠিক আগতে মাধৱ ৰায় আৰু তেওঁৰ সম্পৰ্কীয় ভাতৃ মহাৰাজ স্বৰূপ চান্দক অপহৰণ কৰিছিল আৰু দেশদ্ৰোহৰ অভিযোগত তেওঁলোকক গুলীয়াই হত্যা কৰিছিল। মাধৱ ৰায়ক হত্যা কৰাৰ সময়ত পৃথিৱীৰ আটাইতকৈ ধনী ব্যক্তি আছিল।
তেওঁলোক দুয়োজনে প্লাচিৰ যুদ্ধত ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীক সমৰ্থন কৰিছিল বুলি কোৱা হয়, যিয়ে বংগৰ নৱাবক ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিদ্বন্দিতা কৰিছিল। তেওঁলোকে নৱাবৰ সেনাক পুঁজিও প্ৰদান কৰিছিল কিন্তু ব্ৰিটিছ সেনাৰ অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰ বা পৰিকল্পনাৰ বাবে প্ৰস্তুতি তৈয়াৰ কৰাত তেওঁলোকক সহায় কৰা নাছিল।
জগত শেঠৰ পৰিয়াল এতিয়া ক'ত আছে?
মাধৱ ৰায় আৰু মহাৰাজ স্বৰূপ চান্দৰ মৃত্যুৰ পিছত তেওঁলোকৰ ৰাজ্য ভাঙিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল। তেওঁলোকে তেওঁলোকৰ মালিকানাধীন বেছিভাগ ভূমিৰ নিয়ন্ত্ৰণ হেৰুৱাইছিল, আৰু ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীয়ে তেওঁলোকৰ পৰা ধাৰ লোৱা ধন কেতিয়াও পৰিশোধ কৰা হোৱা নাছিল। ১৮৫৭ চনৰ বিদ্ৰোহ তেওঁলোকৰ কফিনৰ অন্তিম নখ আছিল।
চাহু পৰিয়াল, যাক জগত শেঠ বুলিও জনা যায়, ১৯০০ ৰ দশকলৈ ৰাইজৰ দৃষ্টিৰ পৰা নাইকিয়া হৈ গৈছিল। মোগলৰ দৰে তেওঁলোকৰ বংশধৰসকলও অজ্ঞাত হৈ আছে। হেজাৰ্ডুৱাৰীৰ পৰা অলপ দূৰত্বত অৱস্থিত জগত শেঠৰ বাসগৃহটো এটা সংগ্ৰহালয়লৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হৈছে।
